Bài 1: Khắt khe đường tiểu ngạch
Từ tháng 5-2019, khi Trung Quốc tăng cường công tác quản lý hàng nông, thủy sản nhập khẩu tiểu ngạch thay bằng chính ngạch, hàng hóa Việt Nam vào thị trường này gặp nhiều khó khăn.
Liên tục rớt giá
Năm 2019, khi hải quan cửa khẩu Trung Quốc siết chặt việc nhập khẩu, hàng nông, thủy sản Việt Nam xuất khẩu đi Trung Quốc lập tức lao đao. Ngư dân tại các vùng nuôi trồng thủy sản (NTTS) kêu trời vì giá giảm. Thương lái “ăn đợi nằm chờ” tại cửa khẩu để được thông quan. Tại nhiều vùng NTTS ở Khánh Hòa, ốc hương, tôm hùm đua nhau rớt giá. Giá ốc hương đầu năm từ 300.000 đồng/kg rớt xuống 200.000 đồng/kg, đến tháng 10 chỉ còn 135.000 đồng/kg. Tôm hùm sao loại 1 từ 2 triệu đồng/kg chỉ còn 1 triệu đồng/kg; tôm hùm xanh còn 570.000 - 580.000 đồng/kg, tất cả đều giảm một nửa giá khiến người nuôi thua lỗ nặng.
 Tôm hùm nhập khẩu vào Trung Quốc không còn dễ như trước. |
Ông Trần Minh Hiền - hộ NTTS tại thôn Khải Lương (Vạn Thạnh, Vạn Ninh) xác nhận, giá tôm hùm, ốc hương liên tục rớt. Cửa khẩu giữa Việt Nam và Trung Quốc, nhất là tại Móng Cái liên tục ứ hàng. Nhiều lúc hàng dội phải quay trở lại Việt Nam bán tống bán tháo để cắt lỗ. Sang tháng 11, giá tôm hùm tăng lên 100.000 đồng/kg nhưng người nuôi vẫn phập phồng.
Việc xuất khẩu hàng thủy sản sang Trung Quốc gặp khó khiến cho việc NTTS giảm đáng kể. Bà Nguyễn Thị Châu Pha - Chủ tịch Hội Nông dân phường Cam Linh (TP. Cam Ranh) cho biết, hiện nay người NTTS không còn mặn mà nuôi. Mấy năm trước, số lượng lồng bè trên địa bàn phát triển mạnh nhưng hiện nay giảm 60 - 70%, chỉ còn 6.000 lồng bè. Có nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu vẫn do thị trường Trung Quốc ngày càng khắt khe đối với hàng tiểu ngạch.
Hàng nông sản cũng không khả quan. Nông sản Khánh Hòa xuất khẩu đi Trung Quốc chủ yếu là xoài nhưng tình trạng siết chặt quản lý tại các cửa khẩu khiến cho việc xuất khẩu xoài gặp khó. Ông Trương Thanh Trường - chủ vựa xoài Trường Lan (xã Cam Hải Tây, huyện Cam Lâm) cho hay, xoài Việt Nam xuất đi Trung Quốc chủ yếu là xoài Úc, xoài Đài Loan nhưng giá biến động rất nhiều. Trước đây, giá xoài Úc 45.000 - 50.000 đồng/kg, nhưng trong năm 2019 liên tục rớt giá, chỉ còn 30.000 đồng/kg loại 1, 18.000 đồng/kg loại 2. Xoài Đài Loan cũng chỉ còn 10.000 - 11.000 đồng/kg loại 1, 6.000 - 7.000 đồng/kg loại 2. Hàng đưa sang Trung Quốc bây giờ không dễ dàng như trước. Hải quan cửa khẩu Trung Quốc đòi hỏi phải có mã code mới được xuất. Nhờ tạo mối quan hệ làm ăn với một số thương nhân Trung Quốc nên ông mới được cung cấp mã code của một doanh nghiệp Trung Quốc, vì thế xoài mới vào được thị trường này.
“Siết” hàng tiểu ngạch
Lãnh đạo Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản Trung Bộ cho biết, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, nhu cầu an toàn thực phẩm của người tiêu dùng Trung Quốc ngày càng tăng, việc quản lý hàng hóa tại các cửa khẩu chuyển từ Tổng cục Giám sát chất lượng, kiểm tra và kiểm dịch Trung Quốc sang Tổng cục Hải quan Trung Quốc là những nguyên nhân chính gây khó khăn cho việc xuất khẩu tiểu ngạch của Việt Nam. Cuối năm 2018, Tổng cục Hải quan Trung Quốc chuyển mạnh sang nhập khẩu chính ngạch, kiểm soát chặt tại cửa khẩu Móng Cái, Quảng Ninh.
Hai bên đã thỏa thuận về an toàn thực phẩm, thống nhất định kỳ cập nhật thông tin (tên, địa chỉ, mã số) doanh nghiệp đăng ký xuất khẩu sang nước đối tác; thống nhất và thông báo cho nhau mẫu chứng thư được cấp bởi cơ quan có thẩm quyền hai bên; lô hàng thủy sản xuất khẩu vào nước đối tác đều từ cơ sở chế biến có tên trong danh sách và kèm theo chứng thư của cơ quan thẩm quyền hai bên; cung cấp thông tin về lô hàng không đảm bảo an toàn thực phẩm nhập khẩu từ nước đối tác. Hai bên đã thống nhất danh mục 48 loài động vật thủy sản và 128 loài, sản phẩm thủy sản được cấp chứng thư xuất nhập khẩu.
Được biết, phía Trung Quốc mới cập nhật 680 cơ sở được Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản (Nafiqad) gửi từ tháng 9-2018. Trong khi đó, Nafiqad đã nhiều lần gửi danh sách, gồm 701 cơ sở xuất khẩu thủy sản đề nghị bổ sung nhưng đến thời điểm này phía Trung Quốc chưa phản hồi. Điều này đã gây khó khăn cho các doanh nghiệp Việt Nam khi nhập khẩu vào Trung Quốc.
Ông Lê Tuấn Giang - Chi cục trưởng Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản Trung Bộ cho biết, mới đây, Trung Quốc đã cảnh báo và đình chỉ 2 cơ sở đóng gói tôm sống và vùng nuôi của Việt Nam do phát hiện bệnh đốm trắng, hoại tử gan, thận trong lô hàng cua, tôm hùm sống. Trung Quốc cũng đang xử lý một số lô hàng cua, tôm hùm sống bị nhiễm Malachite green và kim loại nặng; chấp nhận ngao hoa (Meretrix) và nghêu lụa (Paphia) sống được nhập khẩu vào Trung Quốc. Kể từ ngày 1-11-2019, chỉ các cơ sở bao gói, nuôi cua và tôm hùm sống nằm trong danh sách được cơ quan thẩm quyền Trung Quốc phê duyệt và công bố trên website Tổng cục Hải quan Trung Quốc mới được phép nhập khẩu vào Trung Quốc.
V.L
Bài 2: Hướng đến sản xuất an toàn
