Sau bão số 12 cuối năm 2017, hàng trăm hộ ở các tỉnh: Phú Yên, Bình Định ồ ạt vào huyện Vạn Ninh xâm chiếm vùng mặt nước nuôi trồng thủy sản. Thống kê của xã Vạn Thạnh, hiện có khoảng 200 hộ ngoài tỉnh, với hơn 13.100 ô lồng và hơn 700 lao động. Điều này khiến địa phương lúng túng trong công tác quản lý, tiềm ẩn mâu thuẫn giữa người nuôi nếu không có hướng giải quyết rốt ráo…
Bám trụ
Những ngày giữa tháng Ba, chúng tôi theo các ngư dân ra thăm bè tôm hùm ở xã Vạn Thạnh (huyện Vạn Ninh). Hiện ra trước mắt chúng tôi là cả một vùng nuôi tôm, cá rộng lớn, lồng bè san sát. Ghé thăm bè tôm của ông Nguyễn Bợm, chúng tôi được ông kể: “Tôi quê ở huyện Tuy An (tỉnh Phú Yên). Gia đình có gần 10 năm nuôi tôm hùm ở vịnh Xuân Đài (thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên), nhưng do khu vực này thường xuyên bị nước ngọt đổ ra nên thua lỗ nhiều lần. Sau cơn bão số 12, chúng tôi thấy vùng nuôi ở Vạn Ninh khá thuận lợi nên quyết định chuyển vào đây đóng bè thả nuôi. Sau gần 2 năm, năm nào gia đình cũng thắng lợi, trả hết khoản nợ hơn 1 tỷ đồng và có dư chút ít. Từ 40 lồng, hiện tôi đã phát triển lên gần 100 lồng, thả nuôi gần 10.000 con tôm hùm sao. Ban đầu tới nuôi cũng bị người dân địa phương xua đuổi, nhưng tôi cố bám trụ, riết rồi cũng quen”.
 Toàn bộ khu vực phía nam Hòn Ông là lồng bè nuôi thủy sản của người dân ngoài tỉnh. |
Cách đó 30m là bè tôm của ông Nguyễn Đông (huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên). Ông Đông cho hay, gia đình ông có 2 đời làm nghề nuôi tôm hùm. Trước đây nuôi ở vịnh Xuân Đài và Vũng Rô (tỉnh Phú Yên). Tuy nhiên, các vùng nuôi này thường xuyên bị dịch bệnh, quy hoạch làm dự án nên không còn chỗ nuôi. Sau bão số 12, anh em kéo nhau vào Vạn Ninh lặn bắt tôm hùm do bão đánh sổ lồng. Qua đó, thấy vùng nuôi ở đây khá thuận lợi nên gia đình đã mua lại một số lồng, bè của người dân địa phương bị bão đánh gãy, gia cố lại thả nuôi đến nay. “Từ 50 lồng, đến nay gia đình tôi đã đầu tư, phát triển được 120 lồng, thả nuôi trên 10.000 con tôm hùm bông. Hiện nay, tôi đang tiếp tục mở thêm 1 bè với khoảng 60 lồng nữa. Ở đây có nhiều hộ cùng quê nên cũng an tâm. Hộ vào nuôi trước trúng, rồi kéo những hộ khác vào nuôi theo nên bây giờ có hẳn 1 “làng Phú Yên” với hàng trăm hộ nuôi tôm”…
 Hiện nay, ở Vạn Ninh có hàng trăm lồng bè nuôi tôm của người dân ngoài tỉnh tới xâm chiếm vùng nuôi. |
Ông Lê Hồng Phương - Chủ tịch UBND xã Vạn Thạnh cho biết, hiện nay, trên địa bàn xã có 867 hộ nuôi thủy sản với hơn 28.400 ô lồng. Trong đó, có khoảng 200 hộ ngoài tỉnh với hơn 13.100 ô lồng và hơn 700 lao động. Sau cơn bão số 12, các hộ ngoài tỉnh, chủ yếu là Phú Yên và Bình Định, đã ồ ạt kéo vào đây xâm chiếm vùng nuôi. Ban đầu, xã cương quyết không cho các hộ kéo lồng bè vào. Để đối phó, các hộ này tìm cách mua lại lồng bè của những hộ dân địa phương rồi mới lấn dần mặt biển.
Tiềm ẩn nguy cơ xung đột
Hiện nay, UBND tỉnh đã phê duyệt quy hoạch vùng nuôi thủy sản ở Vạn Ninh với 6 vùng nuôi, tổng diện tích trên 550ha. Đồng thời, chỉ những hộ nuôi trồng trong vùng quy hoạch mới được thực hiện các chính sách kê khai, vay vốn, hỗ trợ khi có thiên tai, dịch bệnh. Thời gian qua, chính quyền địa phương huyện Vạn Ninh đang tập trung vận động, yêu cầu người dân địa phương di dời lồng bè vào vùng quy hoạch. Tuy nhiên, hiện nhiều vùng quy hoạch lại chồng lấn với vùng nuôi của người dân ngoại tỉnh. Do đó, người dân địa phương muốn di dời lồng bè từ ngoài vào cũng không còn chỗ. Ông Lê Văn Nuôi (thôn Đầm Môn, xã Vạn Thạnh) bức xúc: “Hiện nay, khu vực phía nam Hòn Ông được quy hoạch với diện tích trên 100ha. Vừa qua, gia đình tôi đã kéo lồng bè vào theo yêu cầu của địa phương, nhưng không còn chỗ do người dân ngoài tỉnh đã chiếm nuôi chật kín. Gia đình tôi làm đơn xin vay vốn, nhưng ngân hàng không cho vì hiện đang nằm ngoài vùng quy hoạch. Chúng tôi là dân địa phương, nhưng không được vào vùng nuôi chính mà phải nuôi chui thế này thì thiệt quá. Các ngành chức năng, chính quyền địa phương cần xem xét giải quyết, trả lại vùng nuôi cho người dân địa phương sản xuất đúng quy định”.
 Nhiều lồng bè của người dân huyện Vạn Ninh phải nuôi ngoài vùng quy hoạch do vùng nuôi bị người ngoài tỉnh chiếm. |
Tiếp xúc với chúng tôi, những người dân địa phương tỏ ra bực tức với cách nuôi của dân ngoài tỉnh. Đó là ý thức giữ gìn môi trường của người dân ngoại tỉnh rất kém. Không hiểu sao họ chỉ đầu tư nuôi tôm hùm xanh. Đây là loại tôm lợi nhuận thấp nhưng dễ nuôi, có sức đề kháng cao. Trái ngược với người dân địa phương nuôi tôm hùm bông, sức đề kháng kém và cần môi trường sạch hơn. Do vậy, ở những lồng bè dân ngoài tỉnh họ vô tư xả rác như: bao ni-lông, thức ăn thừa, vỏ ốc… xuống biển gây ô nhiễm môi trường vùng nuôi. Theo tìm hiểu của chúng tôi, thời gian qua, ở xã Vạn Thạnh đã có không ít vụ người dân địa phương gây gổ với người dân ngoài tỉnh do mâu thuẫn về vùng nuôi. Bên cạnh đó, tình trạng trộm cắp thủy sản, cắt lưới lồng nuôi… cũng xảy ra khiến tình hình an ninh trật tự trong khu vực đã bắt đầu nóng lên.
Lúng túng quản lý
Thực trạng trên cho thấy, đã có bất cập trong công tác quy hoạch và quản lý vùng nuôi thủy sản ở Vạn Ninh. Trước vấn đề trách nhiệm quản lý mặt nước nuôi trồng thủy sản ở địa phương, ông Lê Hồng Phương - Chủ tịch UBND xã Vạn Thạnh cho biết, UBND xã rất khó xử lý đối với tình trạng người dân nơi khác đến chiếm vùng nuôi trên biển. “Người dân địa phương liên tục kiến nghị chính quyền di dời lồng bè của các hộ ngoài tỉnh đi nơi khác để họ đưa lồng bè vào vùng quy hoạch. Thế nhưng hiện nay, tỉnh, huyện cũng chưa có quy định nào cấm người ngoài tỉnh vào nuôi tại địa phương khiến chúng tôi rất lúng túng trong việc giải quyết. Chúng tôi không thể đẩy đuổi hay cưỡng chế di dời các lồng bè của người dân ngoài tỉnh được”, ông Phương cho hay.
Về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Dũng - Phó Trưởng phòng Kinh tế huyện Vạn Ninh cho biết, toàn huyện quy hoạch có 6 vùng nuôi với quy mô 11.500 ô lồng. Thế nhưng thực tế, trên địa bàn huyện có gần 30.000 ô lồng. “Hiện nay, không chỉ cấp xã lúng túng trong việc xử lý những hộ ngoài tỉnh vào xâm chiếm vùng nuôi mà ngay cả phía huyện cũng gặp khó khăn khi xử lý vấn đề này. Bởi vì, hiện chưa có bất kỳ một quy định nào cấm người dân ngoài tỉnh đến nuôi trồng thủy sản ở địa phương. Tuy nhiên, nếu không sớm có biện pháp giải quyết vấn đề sẽ phát sinh nhiều hệ lụy”, ông Dũng cho hay.
Ông Võ Lục Phẩm - Phó Chủ tịch UBND huyện cho biết, Luật Thủy sản năm 2017 đã có hiệu lực từ ngày 1-1-2019.
Tuy nhiên đến nay vẫn chưa có nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành nên địa phương vẫn chưa có hướng xử lý cụ thể đối với những hộ ngoài tỉnh vào xâm chiếm vùng nuôi. Do đó, trước mắt huyện sẽ tăng cường quản lý, không cho phát sinh hộ mới hay mở rộng quy mô lồng bè. Về lâu dài, huyện sẽ xin ý kiến UBND tỉnh và các ngành chức năng có hướng di dời những hộ nuôi ngoại tỉnh, trả lại vùng nuôi cho người dân địa phương. Bên cạnh đó, sẽ tiến hành đánh số thứ tự để quản lý, thực hiện đầy đủ việc kê khai và thực hiện thu phí nuôi trồng theo quy định. Cùng với đó, tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức và xử lý nghiêm đối với những hộ không chấp hành việc thu gom rác thải, bảo vệ môi trường vùng biển.
VĂN GIANG
