Người dân Nha Trang có câu :
Ai về viếng cảnh Khánh Hòa
Long Sơn nên ghé, Tháp Bà đừng quên
Kim thân Phật tổ nhớ lên
Nhìn ông Phật trắng ngồi trên lưng trời.
Giữa thành phố Nha Trang sầm uất bỗng có một khoảng không gian riêng mở ra thanh bình dưới chân núi Trại Thủy (phường Phương Sơn), nơi có ngôi chùa Long Sơn hơn trăm năm tuổi.
Chùa Long Sơn hay còn gọi là Chùa Phật trắng trước có tên là Đăng Long Tự, tọa lạc ở số 22 đường 23 tháng 10, phường Phương Sơn dưới chân hòn Trại Thủy ở Nha Trang. Ngôi chùa này được xây dựng cách đây hơn một trăm năm, trải qua nhiều lần trùng tu, và đến nay là ngôi chùa nổi tiếng nhất tỉnh Khánh Hòa, Việt Nam.
Nhìn toàn cảnh, chùa Long Sơn có địa thế rất đẹp, lại thuận tiện cho khách tham quan. Chùa được dựng trên một khu đất cao, thoáng mát, cây cối xanh tươi, nằm bên cạnh đường giao thông và phố xá đông đúc mà giữ được vẻ thâm u, tĩnh mịch. Những dãy nhà làm học viện, văn phòng, tịnh thất hợp với ngôi chùa đồ sộ, tạo thành một cấu trúc hoàn chỉnh ẩn bóng dưới những hàng cây Bồ đề cao lớn, cành lá sum suê cùng những rạng cây kiểng bao quanh toả che bóng mát.
Ban đầu, chùa là một căn nhà mái tranh vách lá nằm trên đỉnh đồi Trại Thủy (ngay tại vị trí Phật Trắng bây giờ) với tên gọi là Đăng Sơn tự. Năm Canh Tý 1900, chùa bị sập hoàn toàn sau trận bão mạnh, nên tổ khai sơn chùa quyết định dời chùa xuống chân đồi Trại Thủy như ngày nay. Khi dời xuống chân đồi, Hoà Thượng Ngộ Chí cho xây ngôi chùa nhỏ một gian hai chái rồi đổi tên chùa từ Đăng Sơn tự thành Long Sơn tự….
Năm 1936 tuân theo di nguyện của Hoà Thượng Ngộ Chí, gia tộc họ Nguyễn đã hiến cúng toàn bộ tài sản của chùa Long Sơn cho Hội An Nam Phật học để làm trụ sở chấn hưng Phật giáo Khánh Hòa. Chùa trở thành trụ sở của Giáo hội Phật giáo Khánh Hòa từ đó đến nay. Năm Bảo Đại thứ 14(1938), chùa được vua ban “Sắc tứ Long Sơn tự”…. Điều đó chứng tỏ, lúc bấy giờ Long Sơn đã trở thành một ngôi chùa danh tiếng, có phạm vi ảnh hưởng rộng trong đời sống tinh thần nhân dân và Phật tử Khánh Hòa.
Từ chùa chính, muốn lên pho tượng Kim Thân Phật Tổ phải đi lên 193 bậc tam cấp. Khi đến bậc thứ 44 quý khách thăm quan tượng Phật Tổ nhập Niết Bàn dài 17 m, cao 5 m, đằng sau tượng là bức phù điêu mô tả cảnh 49 đệ tử túc trực niệm phật. Tượng được xây dựng năm 2003…. Sau đó tiếp tục hành trình đoàn viếng thăm tượng Kim Thân Phật Tổ (còn gọi là tượng Phật trắng) ngự trên đỉnh đồi. Cấu trúc của pho tượng là Đức Phật đang ngồi thuyết pháp, tượng cao 24 mét, từ đế lên 21 mét, đài sen làm đế cao 7 mét, rất dễ nhìn thấy tại một khu vực rộng xung quanh Chùa.
Từ nơi này nhìn xuống cảnh vật xung quanh, có thể chiêm ngưỡng thành phố Nha Trang xinh đẹp hiền hòa bên dưới, quả là một chuyến vãn chùa thú vị, mang đến cảm giác an nhiên trong tận tâm hồn.
